Jade: Een keizerlijke mireaal

Maya en Aztec

Ook in Zuid-Amerika is jade een materiaal met een eeuwenoude geschiedenis. De Maya’s en Azteken gebruikten Jadeïet niet alleen om religieuze- en gebruiksvoorwerpen van te snijden, maar maakten er ook poeder van voor medicinale doeleinden.
De naam ‘jade’ komt van het Spaanse ‘pietra de ijada’. ‘steen van de pijn in de zijkant’. Vroege Spaanse ontdekkingsreizigers zagen dat de inwoners van Zuid-Amerika stukjes van het mineraal om hun middel bonden om verschillende pijnen en kwalen te genezen of te verlichten. 

Koninklijke edelsteen

Jade is echter wel het meest bekend door zijn eeuwenoude relatie met de Chinese cultuur. Nefriet jade werd al 3000 jaar voor Christus gebruikt. In China noemden zij het materiaal ‘yu’, wat ‘koninklijke edelsteen’ betekent. Wereldberoemd zijn de lijkgewaden, gemaakt van talloze kleine nefriet jade plakjes, die zijn teruggevonden in graven uit de tweede eeuw voor Christus. Vanaf ongeveer 3000 voor Christus.
De eerste jadeïet bereikte China vanuit Myanmar en vroege negentiende-eeuwse beeldhouwers creëerden meesterwerken die nog steeds onovertroffen zijn in concept, ontwerp en technische uitvoering. De meest zeldzame variant was daarbij exclusief bedoeld voor de Chinese keizers. Het mineraal werd zo bijzonder gevonden, dat Chinese keizers zelfs oorlogen voerden om bijzondere stukken te bemachtigen. Jade symboliseert tot op de dag van vandaag welvaart, succes en geluk, en wordt daarom veel gedragen als talisman en in jade sieraden. 

Sterk spul

Veel mensen zijn zich er niet van bewust dat jade eigenlijk uit twee materialen bestaat, namelijk nefriet en jadeiet. Beide zijn mineralen die bestaan uit hele kleine, niet met het blote oog te onderscheiden mineraal kristallen. Doordat jade eigenlijk uit een combinatie van hele kleine mineraal kristallen bestaat is het materiaal erg sterk en kan het goed gebruikt worden om gebruiksvoorwerpen uit te snijden: een bekend voorbeeld hiervan zijn jade armbanden, die uit één stuk edelsteen worden gemaakt.

Jadeiet is verkrijgbaar in een breed scala aan aantrekkelijke kleuren: veel tinten groen, geel en roodachtig oranje, plus wit, grijs, zwart, bruin en lavendel (vaak een lichtpaarse of lichtgrijze violette kleur). De kleur is vaak gestreept of gevlekt, waardoor jadeïet edelstenen een interessante visuele textuur krijgen die beeldhouwers kunnen gebruiken om fantasierijke en intrigerende effecten te creëren. 

Shine bright like a jade steen

De kwaliteit van jade wordt op een andere manier bepaald dan de meeste andere edelstenen. Veel edelstenen zijn doorzichtig en worden gefacetteerd om licht door te laten. Jade is semi-transparant tot opaak en wordt daarom meestal in kleine sculpturen gesneden. Jade wordt daarom vooral beoordeeld op de kleur en glans van het materiaal, alvorens het in jade sieraden te verwerken. 

Hoge kwaliteit jadeïet is semi-transparant en heeft een olieachtige glans. Minder kwaliteit jadeïet is ondoorzichtig en heeft een minder vettige glans. De meest bekende kleur van jade is groen, maar het mineraal komt voor in een wijde schakering kleuren, van wit naar geel en lila tot vuurrood, blauw en bruin. In Azië is wit de meest waardevolle kleur, maar ook groen en paarse jade zijn erg geliefd. Nefriet wordt ook geaccepteerd als jade in de internationale edelsteen- en sieradenindustrie. Het varieert van doorschijnend tot ondoorzichtig en kan licht tot donkergroen, geel, bruin, zwart, grijs of wit zijn. De kleuren zijn meer gedempt dan die van jadeïet, en het materiaal zijn vaak gevlekt of gestreept.

(Moderne edelsteenkundigen gebruiken het woord ‘jade’ als verzamelnaam voor zowel nefriet als jadeiet. Deze edelstenen zijn door de geschiedenis heen met elkaar verbonden. In feite is de term jade ook toegepast op een aantal edelstenen en decoratieve materialen die op jade lijken, en zelfs op sommige door de mens gemaakte equivalenten die lijken op jadeïet en nefriet.)