Alles wat je niet wist over bloedkoraal

Bloedkoraal is een bijzonder materiaal dat in de zee wordt gevonden en dat al eeuwenlang geliefd is om haar prachtige rode kleur. Lange tijd dacht men dat koraal beschermende eigenschappen had en werd het als een talisman gedragen. Tegenwoordig is het vissen op bloedkoraal op veel plekken verboden of gereguleerd, waardoor het zeldzaam is geworden.

Bloedmooi en beschermend

De Griekse dichter Homerus beschrijft in zijn boek Metamorfosen hoe koraal volgens de oude Grieken is ontstaan. De held Perseus was door koning Polydectes gestuurd om Medusa te verslaan; een monster met haar dat bestond uit slangen, die iedereen die haar aankeek in steen deed veranderen. Toen Perseus – met behulp van een spiegel – er in was geslaagd om Medusa te onthoofden, legde hij haar hoofd neer in het zand. Uit de bloedstralen die uit haar nek liepen, ontstond vervolgens koraal. 

Het hoofd van Medusa had een beschermende werking voor Perseus – hij zou haar hoofd op zijn schild dragen en was daarmee onverslaanbaar – en ook koraal werd daarom gezien als een mineraal dat bescherming bood aan zijn drager. Dit gebruik werd eeuwenlang in stand gehouden. Jonge kinderen kregen vaak een koraal amulet of bijtring. Mocht je eerdaags door het Rijksmuseum lopen, let dan eens op de schilderijen uit de Gouden Eeuw. Hierop zijn soms kinderen afgebeeld met een rammelaar die is gezet met een koralen uiteinde. Naast dat Gouden Eeuw-peuters hun beginnende tandjes in dit sterke natuurlijke materiaal konden zetten geloofde men in de beschermende werking van een bloedkoralen rammelaar.

Kleurenwonder uit de zee

Koraal is een poliepsoort die in de zee wordt gevonden. De poliepen onttrekken kalk uit het zeewater en bouwen hiermee hun skelet dat wij vervolgens als koraal herkennen. Koraal komt voor in verschillende soorten en kleuren, zo bestaat er wit, blauw, zwart en goudkleurig koraal. Licht roze koraal staat bekend onder de naam ‘Angel Skin’. De meest bekende en waardevolle variant is echter de dieprode kleur die we kennen als, inderdaad, bloedkoraal. 

Tot aan het begin van de vorige eeuw werd bloedkoraal vooral in de Middellandse zee gevonden. Aan het einde van de 19^e eeuw werd met name Sicilië het hart van de koraalproductie, waarbij er enorme hoeveelheden bloedkoraal in korte tijd werden opgevist. Deze productie was zo succesvol dat de koraalriffen rondom het eiland overbevist dreigden te raken, waardoor de Italiaanse overheid de koraalvisserij moest reguleren. Buiten Europa zijn vooral Australië en Japan een belangrijke bron van koraal.  

Puur natuur

Bloedkoraal wordt onderverdeeld in maar liefst tien kleurschakeringen, van vaal roze tot dieprood. De meest waardevolle variant heeft een heldere en dieprode kleur en een mooie, harde glans. Soms, met name wanneer het koraal uit Japan komt, kunnen er witte strepen in het materiaal voorkomen. De meest waardevolle stukken koraal worden tot kleine sculptuurtjes gesneden of tot grote kralen gemaakt. De minst waardevolle stukjes worden ook van een kraalgat voorzien en verkocht als takjeskoraal. De beste kwaliteit koraal heeft geen behandeling nodig. Mindere kwaliteit koraal – dat meer en meer voorkomt omdat er minder koraal kan worden gevist – wordt vaak behandeld om een meer uniforme kleur te bereiken, en om de glans te verhogen.

Vanaf de tweede helft van de 20^ste eeuw werden wereldwijd de oceanen warmer en nam de productie van goede koraal af. Doordat de vraag naar koraal onverminderd hoog bleef, kwamen er ook koralen op de markt die een kleurbehandeling hadden ondergaan. Die zijn echter eenvoudig te onderscheiden van het echte werk: wanneer behandelde koraal met aceton in aanraking komt geeft het haar kleur af.

Klederdracht

Hoewel bloedkoraal ook al in de eeuwen daarvoor werd gedragen is het in Nederland bekend als een geliefd onderdeel van streeksieraden in de 19^e en vroeg 20^e eeuw. In West-Friesland en Volendam werden grote colliers van meerdere strengen bloedkoraal gedragen, die waren gezet met grote gouden sloten. Wanneer je in Volendam op de foto in klederdracht gaat krijg je als vrouw steevast een grote plastic variant om. In Noord-Nederland waren dit vaak colliers van 2 tot drie strengen met grote kralen in de vorm van ‘tonnetjes’ of ‘kaasjes’. In Zeeland konden dit ook vijf of zes strengen van kleiner formaat kralen zijn.

Verdrag voor koraal

Vervuiling, menselijke aantasting, overbevissing, stijgende oceaantemperaturen en stijgende zeespiegels hebben de kwaliteit van koraalriffen hard achteruit doen gaan. Koraal werd sneller geoogst dan het groeide, waardoor het zeldzaam werd. Als gevolg hiervan wordt de verkoop van rood en roze koraal tegenwoordig beperkt door de Verenigde Naties, door het verdrag Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora (CITES). Verkopers moeten documentatie kunnen overleggen waaruit de oorsprong van het materiaal blijkt.

Naast deze betere regulering is modern koraal is door de veranderde zuurgraad in de oceanen vaak van minder kwaliteit dan oudere kralen. Daarom zijn met name grote antieke en vintage kralen tegenwoordig zeer gewild. Zo hou je de originele kwaliteit en waarde in ere, zonder moeder natuur schade aan te richten.